عیب یابی سیستم فن ماشین
سيستم خنك كننده از آنجايي كه انرژي زيادي در موتور خودرو به گرما تبديل ميشود،سيستم خنك كاري در عملكرد موتور يك خودرو نقش بسزايي ايفا مي كندو مهم ترين وظيفه سيستم خنك كننده، جلوگيري از گرم شدن بيش از حد مجاز از طريق انتقال گرما بهآب و سپس به هواي بيرون خودرو است.موتور خودرو بهترين عملكرد را دردماي مناسب وبهينه خود دارد.
مهم ترين اجزاء سيستم خنك كننده به صورت كلي به دو قسمت مكانيكي (واتر پمپ ،ترموستات،شلنگها،كانالهاي مدار آب،رادياتور و درب رادياتور)والكتريكي (موتور فنها،رله هاي فن،ECU(يونيت فن)،سنسور دماي آب،جعبه تقسيم برق،فيوزها و دسته سيم مربوط به فنها) تقسيم بندي ميشود.
وقتي موتور سرد است تبديل انرژي حرارتي به مكانيكي درآن با نقصان مواجه ميشود و در نتيجه بازده موتور كمتر وآلودگي ايجاد شده بيشتر ميشود.وظيفه ديگر سيستم خنك كاري اين است كه به موتور اجازه دهد سريع تر به دماي بهينه و مناسب برسد و گرم شود،سپس موتور را دردمايي ثابت نگه ميدارد.
درون موتور خودرو سوخت به طور دائم مي سوزد و عمل احتراق انجام ميشود گرماي حاصل از احتراق به ميزان زيادي از طريق اگزوز خارج ميشود اما مقداري از گرماي ايجاد شده به اجزاءداخلي موتور منتقل ميشود و باعث افزايش دما و در نتيجه گرم شدن موتور مي گردد پس بايد سيستمي باشد كه اين دما را در تمام شرايط كاري موتور كنترل نموده واز افزايش و يا كاهش بيش از حد آن جلو گيري كند.در اصطلاحبه اين سيستم كنترلي سيستم خنك كننده موتور ميگويند و سيستم فن يكي از اجزاء مهم تشكيل دهنده آنمي باشد ودر ادامه مطالب به بررسي سيستم فن در محصولات ايران خودرو مي پردازيم
نحوه عملكرد سيستم فن در خودروهاي پژو504،پارس، سمند،RDوROA
سنسورهاي بكار رفته جهت اطلاع رساني از دماي آب در اين خودروها از دو نوع مقاومت هاي NTC(فشنگي سرسبز)و PTC(فشنگي سرقهوه اي)مي باشد كه در حال حاضر نوع PTCفقط در پارس ELXكاربرد دارد ودر بقيه خودرو هاي جديد از NTCاستفاده شده است.
سنسورPTC :با افزايش دما مقاومت آن نيز افزايش پيدا مي كند يعني با افزايش مقاومت سنسور درحالتي كه به حد آستانه اول و يادوم برسد فرمان راه اندازي فن دور كُند ويا دور تُند با ارسال بدنه از طرف يونيت فن صادر ميگردد لازم به ذكر است در اين سيستم با افزايش مقاومت ميتوانيم زمان راه اندازي فن را جلوتر بيندازيم.
سنسورNTC :با افزايش دما مقاومت آن كاهش پيدا ميكند يعني با كاهش مقاومت سنسور در حالتي كه به حد آستانه اول و يا دوم برسد فرمان راه اندازي فن دور كُند ويا دور تُند با ارسال بدنه از طرف ECUموتور صادر مي گردد.
قطعاتي كه در راه اندازي سيستم فن نقش دارند عبارتند از:
1-سنسور دماي آب؛درپشت سر سيلندر ويا جلوي آن در مسير جريان آب قرار گرفته است .دو نوع سنسور دماي آب وجود دارد:سر قهوه اي(PTC) كه تحت فرمان كنترل يونيت فن مي باشد و يا سرسبز(NTC)كه تحت فرمان ECUانژكتور مي باشد.در ادامه توضيحات بيشتري داده خواهد شد.
2-كنترل يونيتِ فن؛در سمت چپ شاسي، پشت چراغ راننده قرارگرفته و وظيفه آن، دريافت اندازه دماي آب از سنسورPTC(سرقهوه اي)و سپس ارسال منفي به رله ها جهت راه اندازي موتور فن مي باشد.
3-رله فن؛برروي دياق سيني جلو، پشت جلو پنجره قرارگرفته و وظيفه آن دريافت منفي از يونيت فن يا ECUو سپس ارسال برق خروجي به موتور فن ها مي باشد.
4-دو عدد موتور فن؛ كهدر قسمت پايين دياق سيني جلوقرار گرفته اند وبا شروع به كار كردن اين موتور فن ها پروانه هاي متصل به آنها نيز شروع به چرخش مي نمايند. پروانه فن ها به دو صورت پيچي و خاري مي باشند و نوع پيچي آن از سمت چپ بسته مي شود
5-جعبه فيوز كالسكه اي؛ واقع برروي گلگير سمت راننده از سمت داخل است كه وظيفه آن تقسيم برق مي باشد و پس از باطري برق رساني به تمام نقاط از جمله سوييچ و كليه قطعاتي كه نياز به برق مستقيم دارند را انجام مي دهند. با روشن شدن موتور و بالا رفتن دماي آب در حد آستانه اول يا دوم با اعلام سنسور دماي آب دستور راه اندازي فن دور كُند يا تُند فن از طريق ECUموتورو يا يونيت فن صادر مي گردد.نحوه عملكردسيستم فن در خودروهاي توليد داخل به دو صورت سري و موازي مي باشد
مدار سري
مصرف كننده هادر مدار سري به صورت خطي يا پشت سرهم قرار گرفته به طوري كه قطع شدن يكي از آنها باعث از كار افتادن ديگري ميشود.در اين مدار ولتاژها با هم جمع ميشوند ولي شدت جريانها برابرند يعني هنگامي كه از باتري 12ولتي استفاده مي شود بايد مجموع ولتاژ مصرف كننده هايي كه در مسير قرار مي گيرند 12ولت باشد.لازم به ذكر است دور كند سيستم فن به صورت مدار سري مي باشد
مدار موازي
مصرف كننده هادرمدار موازي به موازات هم(به صورت جداگانه) قرار گرفته بطوريكه قطع شدن يكي تاثيري در بقيه ندارد.در اين مدارشدت جريانها با هم جمع ميشوند ولي ولتاژها برابرند يعني هنگامي كه از باتري12ولتي استفاده ميشود هر كدام از مصرف كننده ها به صورت جدا گانه با ولتاژ12ولتي شروع به فعاليت مينمايد.لازم به ذكر است دور تند سيستم فن به صورت مدار موازي مي باشد
دور كُند (مدار سري)پس ازدريافت اطلاعات از طرف سنسور دماي آب مبني بر عملكررد دور كند فن،ECU(يونيت )با ارسال بدنه اي به رله A(سمت راننده) آنرا تحريك مي نمايد برق هاي مثبت اين رله از جعبه تقسيم بررق (كالسكه اي) تامين مي گرددوپس از تحريك رله،برق خروجري بر موتور فنA(سمت راننده) رسيده وپس از آن به رله C(سمت شاگرد) ودر نهايت به موتورفنB(سمت شاگرد) ميرسرد واز آنجرايي كره موتور Bداراي منفي دائممي باشدمدار كامل مي گردد لازم به ذكرر است ولتاژ مصرفي هر كدام از موتور فن ها در دور كند 6ولت ميباشد.
دور تُند (مدار موازي)پس ازدريافت اطلاعات از طرف سنسور دماي آب مبني بر عملكرد دور تند فن،ECU(يونيت) با ارسال بدنه به رله هايAوBوCآنها را تحريك مي نمايدبرق مثبت اين رله ها ازجعبه تقسيم برق (كالسكه اي)وجعبه فيوز اصلي تامين مي گردد پس از تحريك رله ها برق خروجي به موتورفنA(سمت راننده) وموتورفنB(سمت شا گرد)ميرسدلازم به ذكر است كه ولتاژ مصرفي هر كدام از موتور فنها در دور تند 12ولت مي باشد.
سيستم فن در خودرو پژو206
قطعات الكتريكي بكار رفته در سيستم فن در اين خودرو عبارتند از:
BM34(جعبه فيوز موتور)–ECU–سنسور دماي آب–دو عدد رلهفن–مقاومت فن واقع درجلوي رادياتور بر روي سيني فن–موتورفن .در اين خودرو از يك عدد موتور فن استفاده شده است لازم به ذكر است يكي از نقاط ضعف سيستم هاي تك فن اين است كه در هنگام بروز ايراداتي از قبيل گير كردن موتور فن به صورت مكانيكي و يا در هنگام بروز تصادفات از ناحيه جلوي خودرو ميتواند منجر به سوختن فيوز مربوطه ويا مقاومت ودر نهايت خود موتور فن گردد ودر خودروهايي كه داراي دو عدد موتور فن مي باشند اگر يكي از آنها به هر نحوي دچار گير مكانيكي گردد ديگري با دور تُند شروع به كار مي كند و در نتيجه مالك خودرو مي تواند در شرايط خاص خودرو را به نزديكترين نمايندگي برساند تا رفع عيب گردد.
دور كُند (مدار سري) پس ازدريافت اطلاعات از طرف سنسور دماي آب مبني بر عملكرد دوركند فن،ECUموتور با ارسال بدنهاي به رله A(رله بالايي) آن را تحريك مي نمايد برق اصلي و تحريك مثبت اين رله از BM34(مدول1و مدول2 )تامين مي گردد با تحريك شدن رله برق خروجي به مقاومت ودر نهايت به موتور فن ميرسدوفن با دور كند شروع به كار مي نمايد.
دور تُند (مدار موازي)پس ازدريافت اطلاعات از طرف سنسور دماي آب مبني بر عملكرد دور تُند فن،ECUموتور با ارسال بدنه اي به رله B(رله پاييني) آن را تحريك مي نمايد برق اصلي و تحريك مثبت اين رله از BM34(مدول1و مدول2 )تامين مي گردد با تحريك شدن رله برق خروجي به موتور فن ميرسد و فن با دورتند شروع به كار مي نمايد.(مسير دور تندبه صورت نقطه چين در نقشه مشخص شده
نكته :برق مثبت سيم پيچ رله Aاز مدول 2-BM34فيوز شماره 8Fتامين ميگردد و برق تغذيهECUنيزاز همين فيوز تامين ميگردد بنابراين يكي از دلايل سوختن اين فيوز كه مي تواند منجربه خاموش شدن ويا روشن نشدن اين خودرو گردد اتصال كوتاه شدن اين رله مي باشد.
برق مثبت سيم پيچ رله Bاز مدول 2-BM34فيوز شماره F1وبرق مثبت چراغ دنده عقب نيزاز همين فيوز تامين مي گردد.بنابراين اتصال كوتاه شدن چراغ دنده عقب مي تواند باعث سوختن اين فيوز ويا از كار افتادن دور تُند فن گردد.
سيستم فن درخودروتندر90
بايد توجه داشت كه اين خودرو نيز مثل خودروي206داراي يك دستگاه موتور فن و دوعدد رله جهت دور كُند وتُند ويك عدد مقاومت جهت سري كردن ولتاژ در هنگام راه اندازي دور كُندميباشد.
دور كُند (مدار سري)در هنگام راه اندازي فن در دور كند توسط ECUموتور جريان خروجي پس از عبور رله دور كند كه داخل جعبه فيوز موتور قرار گرفته است به سمت مقاومت واقع در قسمت جلو و پايين رادياتور رفته وسپس به سمت موتور فن ارسال مي گردد و چون مدار به صورت سري قرار گرفته ولتاژ ارسالي به موتور فن نصف مي گردد ودر نتيجه موتور فن با دور كند شروع به كار مي كند.
دور تُند(مدار موازي)در هنگام راه اندازي سيستم فن در دور تند توسط ECUموتور مدار به صورت موازي بوده و ولتاژي كه به موتور فن مي رسد 12ولت مي باشد رله دور تند نيز در داخل جعبه فيوز موتور قرار دارد.
ECUموتور زماني دستور راه اندازي دور تُند را صادر مي كند كه؛اولا: فرمان راه اندازي سيستم كولر صادر شود ودر اين زمان حتما بايد مقدار گاز كامل ويا قطعات مربوط به سيستم كولر و سيم كشي مربوطه سالم باشد.
ثانياً :ECUموتور متوجه ايراداتي از قبيل خرابي مقاومت و يا رله دور كند ويا بروز عيب در سيستم گردش آب از قبيل گيربودن ترموستات، خرابي درب رادياتور، سوختن واشر سرسيلندر و وجود هوا در سيستم گردش آب (با توجه به اطلاعاتي كه ECUاز سنسور دماي آب دريافت مي كند) گردد.
لازم به ذكر است كه در صورت عدم ارسال دستور راه اندازي فن ها قبل از اقدام به تعويض ECUترمينال هاياينتركانكتور ECUاز نظر عقب كشي مورد بازديد قرار گيرد.(مسير دور تند به صورت نقطه چين در نقشه مشخص شده
نكته
- با توجه به يكي بودن كانكتورهاي مقاومت فن و موتور فن از نظر اتصال دقت لازم را داشته باشيد كه اين كانكتورها اشتباهاًبه جاي هم وصل نشوند كانكتور موتور فن با روكش سبز وكانكتور مقاومت داراي روكش نارنجي مي باشد در صورت جابجايي اين دو كانكتور به جاي هم در هنگام راه اندازي دور كند چراغ استُپ روشن شده ونشانگر دماي آب تا انتها بالا ميرود و مقاومت فن داغ شده واحتمال سوختن آن وجود دارد
- اگر بعد از خاموش كردن خودرو دور كنديا تندفن به مدت كوتاهي كار كند (در صورت گرم بودن موتور) ايراد محسوب نمي شود هنگام خاموش شدن خودرو، گردش جريان آب كه توسط واتر پمپ انجام ميشود متوقف مي گردد از طرفي گرماي ناشي از احتراق هنوز در پيستون و بلوك سيلندرو سر سيلندر وجود دارد كه به مايع خنك كننده كه ساكن شده منتقل مي گردد بنابراين درتابستانها اين انتقال حرارت باعث افزايش شديد دمايآب داخل موتور مي شودو درنتيجه ممكن است در بعضي موارد فن در حالت موتور خاموش نيز به كار خود ادامه دهد.
- در اين خودرو اتصال منفي زيرباتري نقش بسزايي در عملكرد سيستم فن ونشانگر دماي آب دارد بنابراين در صورت مشاهده نوسان در نشانگر دماي آب ويا اختلال در سيستم فن اتصال منفي بايدبه دقت مورد بررسي قرار گيرد
سيستم فن در خودرو سوزوكي
در ابتدا با بازكردن سوئيچ ECMاطلاعات مربوط به دماي آب را از سنسورECTدريافت مي كند و در دماي معين دستور راه اندازي فن را به رله ها صادر مي كند.
با تحريك رله ها عملكرد سيستم فن در سه دور (كُند،مياني و تُند) در دماهاي مشخص آغاز مي شود.
بين خودرو سوزوكي 2000و 2400حدود5درجه سانتيگراد اختلاف دما در برنامه ECMوجود دارد.
پس از گرم شدن خودرو و رسيدن دماي آب به دماي مشخص شده با وجود برق مستقيم و بعد سوئيچ بر روي رله هاي فن،سيستم به فرمان ECMشروع به كار مي كند كه دراينجا به بررسي مسير برق رساني در دورهايكند ومياني و تُند مي پردازيم
نكته
- درخودرو كيزاشي رله هاي فن در داخل جعبه فيوز موتورمي باشد ولي در خودروي سوزوكي ويتارا به صورت مجزا در داخل موتور پشت چراغ سمت راننده در داخل جعبه اي قرار گرفته اند
به طور كلي كلي:برق + تحريك رله ها از سوئيچ -جعبه فيوز شماره 3(داخل اطاق) (فيوز شماره 32-15A)به پايه هاي شماره 5رله هاي 1و 2و شماره 3فن ها
لازم به ذكر است منفي تحريك رله ها از ECMبه ترتيب براي راه اندازي دور كُند پايه 46ECMو دور مياني ابتدا پايه47و46ECM,وسپس پايه48ECMودور تُند پايه48و44و46ECM از كانكتور E23ارسال مي گردد.(لازم به ذكر هر كانكتور ECMداراي60پايه مي باشد و كانكتور E23 در سمت چپدسته سيم قرار مي گيرد.
عيب يابي سیستم فن ماشین
*دور كُند فن عمل نمي كند(در خودرو هاي504و پارس و سمند )
1-بازديد ازجعبه فيوز كالسكه اي
2-بازديد از رله هاي AياC وبرق مثبت و منفي دريافتي رله ها
3-سنسوردماي آب
4-كنترل يونيت فن و ارتباط بين يونيت فن تا رله A
دور تُند فن عمل نمي كند(درخودرو هاي504و پارس و سمند )
1-بازديد از جعبه فيوز اصلي
2-بازديد از سوئيچ موتور و يا برق بعد از سوئيچ رله هاي فن
3-بازديد از ECUو ارتباط آن با رله هاي BوC
4-سنسور دماي آب 5-بازديد از سيستم كولر(كليد كولر و سوئيچ سه كاره و مقدار فشار گاز كولر) و بررسي ارتباط كولر با ECUكولر.
فن يكسره دور كُند كار مي كند
1-بازديد از رله A
2-بازديد از ECUموتور
3-بازديد از سوئيچ سه مرحله اي كولر
4-بازديد از اتصال كوتاه شدن دسته سيم مربوط ECUتا رله A
5-سنسور دماي آب.
فن يكسره دور تُند كار مي كند
1-بازديد از سوئيچ سه مرحله اي و بالا بودن فشار گاز كولر.
2-بازديد از ECUموتور
3-سنسور دماي آب
4-باز ديد از اتصال كوتاه شدن دسته سيم مربوط ECUتا رله BوC.
*هنگام رفتن فن بر روي دور تُند موتور فن Aاز كار مي افتد
1-رله Cبازديد شود.
هنگام راه اندازي دور كند و يا رفتن برروي دور تُند فيوز داخل جعبه فيوز كالسكه اي مي سوزد
1-آمپر كشيدن بيش از حد موتور فن ها(ايراد مكانيكي)
2-رلهC
امپر آب در هنگام استفاده از مصرف كننده ها بالا ميرود ولي چراغ استپ و آب روشن نمي شود
1-اتصالات بدنه مرتبط بررسي شود
هنگام عملكرد فن در دور كُند يا تُند چراغ استپ و آمپر آب روشن مي شود
1-بررسي سنسور دماي آب
2-بازديد از ECU
نكته : با وجود ايراد در دور تُند فن هنگام كار كردن در دور كُند چراغ استپ و آمپر آب روشن مي گردد.
در هنگام استفاده از كولر خودردرو جوش مي آورد
1-بازديد از گاز كولر
2-بازديد از سوئيچ سه مرحله اي
3-بررسي برق بعد از سوئيچ رله هاي فن
در سربالايي و ترافيك خودرو جوش مي آورد
1-بازديد از ترموستات
2-بازديد از واتر پمپ و گردش آب
3-بررسي رادياتور وهوا گيري و بازديد ضد يخ
*در هواي سرد و سرعت هايبالا آمپر آب پائين مي رود و چراغ استپ و آب روشن است و فن يكسره در دور تُند كار مي كند.
1-نداشتن ترموستات و يا باز ماندن ترموستات مورد بررسي قرارگيرد
درضمن اين ايراد در خودروي 206نيز به اين صورت مشاهده مي شود تنها با اين تفاوت كه آمپر آب بالا مي رود
نكته :
*درسمند مالتي پلكس اطلاعات مربوط به دماي آب از طرف سنسور دماي آب به نُودFN(واقع دركنارECU)سپس به نُودCCN(واقع در زير داشبوردسمت راننده) و در نهايت به نُودICN(واقع در پشت آمپر)ارسال مي گردد
*با توجه به تغييرات بوجود آمده در سمند مالتي پلكس و طراحي جعبه فيوزي بزرگتر و با كارايي بيشتر از جعبه فيوز كالسكه اي برق مثبت دريافتي رله هاي فن از فيوزهايF3وF4جعبه فيوز موتور تامين مي گردد
*در سمند موتورملي برق مثبت رله هاي فن از طرف رله دوبل تامين مي گردد و برق رله پمپ بنزين و سنسور موقعيت ميل سوپاپ نيز از همان پايه رله دوبل تامين مي گردد به همين دليل اتصال كوتاه شدن و يا آمپر كشيدن هر كدام از رله هاي فن مي تواند در روشن شدن و يا بدكار كردن اين خودرو تاثيرگذار باشد.
