استپر موتور چیست؟

استپر موتور یک موتور الکتریکی با عملکرد پله پله است که عملکردی فیدبک مانند دارد. برای روشن ماندن پیشرانه در دور ایده آل از سوی ECU، عملکرد خود را تنظیم می کند. چرخه صحیح این رفتار فیدبک گونه موجب عملکرد صحیح پیشرانه در حالت دور درجا می شود.

استپر موتور قطعه ای مکانیکی-الکترونیکی است که با آلودگی های موجود در دریچه گاز مانند هوای کثیف، دوده روغن و … ارتباط زیادی دارد و بعد از مدتی عملکرد آن مختل می شود و در هنگام دور درجا، یا ورود به دنده (در خودروهای اتوماتیک) یا ترمزگیری شدید و یا در فصل سرما نمی تواند با سرعت مناسب و مورد نیاز اعمال تغییرات را انجام دهد و در این مواقع منجر به نوسان های شدید در دور موتور در حالت دور درجا ، خاموشی پیشرانه یا گاز خوردن بیهوده می شود.

اجزای استپر موتور

استپر نیز همانند هر قطعه الکترونیکی دیگر از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود که هماهنگی تک‌تک این اعضا در کنار هم باعث عملکرد بی‌نقص این قطعه می‌شود. ازجمله مهم‌ترین اجزا استپر موتور می‌توان به موتور الکتریکی، فنر نگهدارنده، بوش جداکننده، شفت استپر موتور و کلاهک اشاره کرد.

نحوه عملکرد استپر موتور

همان‌طور که گفته شد استپر موتور بر روی دریچه گاز نصب شده و توسط کامپیوتر خودرو یا همان ECU کنترل می‌شود. استپر موتور با حرکت رو به جلو و عقب، مقدار ورودی هوا را کنترل کرده که این حرکت به‌واسطه 4 ترانزیستور کنترل می‌شود.

ECU با دریافت دمای موتور و سایر شرایط خودرو، فرمان لازم را به ترانزیستورها ارسال می‌کند و در نتیجه دریچه استپر موتور، باز و بسته می‌شود. درواقع با افزایش دمای موتور، دریچه استپر موتور باز شده و پس از آن‌که دمای موتور کاهش یابد و به‌حد نرمال برسد، مجددا دریچه استپر موتور بسته می‌‌شود. همچنین اگر پدال گاز فشرده نباشد، به‌علت نیاز موتور به هوا، دریچه استپر موتور باز شده تا هوای مورد نیاز موتور تامین شود.

مطالب پیشنهادی:

آموزش سرویس دریچه گاز و استپر ریو

استپر خودرو چیست و چگونه کار می کند؟

علت روشن نشدن خودرو

کامل ترین جدول عیب یابی و رفع عیب خودرو

همه چیز در مورد ساسات

وظایف استپر موتور:

1- ایجاد حالت ساسات در حالت سرد بودن موتور
2- کمک به تنظیم سوخت و هوای دور آرام و تثیت دور های ناپایدار موتور
3- تنظیم دور آرام در زمان گرفتن بار اضافی از موتور (کولر،فرمان هیدرولیک،….)
4- جلوگیری از بسته شدن سریع مسی هوا زمانی که در سرعت ای بالا راننده به طور ناگهانی پا را از روی پدال گاز بر می دارد.

در هنگام اسپری کردن حتماً سر استپر را به سمت پائین گرفته و اسپری را روی قسمت های فلزی بپاشید.

در برخی خودروها مانند پژو 405 و پارس ، پس از تعویض یا شستشوی استپر موتور و نصب مجدد باید 3 بار سوئیچ را به مدت 30 ثانیه باز و سپس بسته نمود.

در مراحل بعد در صورتیکه موتور در موارد ذیل دچار ایراد نباشد می باید نسبت به تعویض استپر موتور اقدام نمود.
1-خرابی سیستم سنسور موقیعت دریچه گاز
2-نشتی هوا در سیستم ورودی هوا
3-پاشش نا منظم سوخت از انژکتورها
4-معوب بودن سیستم جرقه

آموزش تمیز کردن استپر موتور

بیشتر خودروهای امروزی که مجهزبه آپشن هایی چون کروز کنترل و یا محدود کننده سرعت هستند از مکانیزم دریچه گاز الکترونیکی استفاده شده است. به این معنی که موتور الکتریکی هوشمند ی میزان فشار راننده بر پدال گاز را از پتانسیومتر قرار گرفته بر پدال دریافت می کند و با باز کردن دریچه گاز اطلاعات مور نیاز برای شتابگیری و یا عملکرد صحیح آپشن هایی چون کروز کنترل و یا محدود کننده سرعت را در اختیار کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU) می گذارد.

اما در خودروهای انژکتوری قدیمی تر از مکانیزم دریچه گاز مکانیکی یا سیمی استفاده شده است. این خودروها با پیچیدگی بیشتر مجهز به آپشن کروز کنترل هستند اما عملکرد مکانیزم دریچه گاز آن ها مستقیما به پدال متصل است و این اتصال الکترونیکی نیست بلکه مکانیکی و از نوع اهرم بندی و یا سیمی می باشد.

میزان باز و بسته بودن دریچه گاز خودرو با فشردن پدال و حرکت مجموعه ای از اهرم ها و یا کشیده شدن یک سیم مشخص می شود. از این رو سنسور یا حلزونی دریچه گاز یا همان TPS وظیفه اطلاع دادن از میزان باز شدن دریچه گاز و میزان سوخت و هوا مورد نیاز متناسب با پدال گاز را بر عهده دارد. دور در جا یا دور ایده آل پیشرانه با این سنسور هیچ ارتباطی ندارد. دریچه گاز سنسور یا استپر موتور در این نوع مکانیزم وظیفه تنظیم هوای ورودی به منظور روشن نگه داشتن پیشران هوا را بر عهده دارد.

علائم خرابی استپر موتور

۱- وقتی موتور گرم می‌شود دور موتور بالا می‌رود حتی تا ۲۰۰۰ دور در دقیقه هم می‌رسد.
۲- نوسان دور موتور در حین درجا کار کردن که معمولا با لرزش همراه است.
۳- کاهش شتاب خودرو در حالت گاز دادن.
۴- خاموش شدن خودرو با رها کردن پدال گاز.
۵- گیر کردن گاز و گاز نخوردن خودرو.
۶-  بد روشن شدن خودرو در هوای سرد.

نکته : خرابی این عملگر معمولاً باعث روشن شدن چراغ چک میشود و هنگام تعویض دنده خودررو کمی گاز می خورد.

تست استپر موتور

برای تست موتور پله ای لازم است موتور گرم باشد

در حالی که موتور روشن است پا را روی پدال ترمز بگذارید ، پدال کلاچ را نگه داشته و گیربکس را در دنده پنج بگذارید ، سپس پدال کلاچ را به آرامی بالا بیاورید (آرامتر از حالت عادی برای حرکت ) اگر دور موتور بلافاصله پایین آمد و موتور خاموش شد نشانه خرابی استپر موتور است . اگر استپر موتور دور از دست رفته را جبران و صدای موتور تغییر کرد نشانه سلامت استپر موتور است ، در این حالت اگر یکباره پدال کلاچ را تا انتها فشار دهید برای لحظه ای دور موتور بالاست و سریعا به حالت عادی باز میگردد .

در اتومبیل های گیربکس اتوماتیک دور موتور بعد از قرار دادن شیفتر در حالت D یا R پایین آمده و یا موتور خاموش میشود .

وظیفه اصلی این قطعه، روشن نگه داشتن خودرو در حالت دور آرام است. این قطعه وظیفه بسیار مهمتری نیز دارد. هنگامی که کولر را روشن میکنیم، کمپرسور بارخود را روی موتور وارد میکند. برای جبران آن، استپ موتور ژیگلور مربوطه راکمی به عقب تر می کشد. تا خود به خود گاز کمی زیاد شود.

اگر سنسور ضربه نیز نصب شده بود استپ وظیفه گسترده تری داشت. در این حالت استپ موتور بایددر هر لحظه سوزن ژیگلور مربوطه را طوری عقب و جلو می کرد تا ضربه حس شده توسط سنسور ضربه ، ناشی از احتراق ناقص سوخت، به گونه مناسبی جبران شده ویا بهبود یابد. استپ موتور کار ساسات را نیز انجام میدهد. در هنگامی کهخودرو سرد است سوزن آن طوری تنظیم میشود که خودرو با اولین استارت روشنشود. کار دیگر استپ موتور، تنظیم هوای مورد مصرف سیلندرها در زمان رهاکردن گاز است.

در صورت عدم رفع مشکل در مرتبه بعد چک کردن نشتی هوا از اطراف محوطه استپر موتور است .که معمولا اورینگ ان تعویض خواهد شد.این نشتی هوا در سیستم ورودی هوا نیز می تواند وجود داشته باشد.

شاید یکی از ظریف‌ترین و حساس ترین وظایف استپر عکس‌‌العمل در مقابل روشن کردن هر نوع وسیله مصرف‌کننده در داخل خودرو و حفظ تعادل دور موتور در هر شرایط است. با بالا و پایین رفتن شرایط محیطی و موتوری و نیز روشن و خاموش کردن هر نوع مصرف‌کننده در داخل خودرو، موتور پله‌ای با جابه‌جا‌یی سوزن خود شرایط را برای پایداری همیشگی موتور فراهم می‌کند تا موارد فوق به گونه مناسبی جبران شده یا بهبود یابد.

همان‌طور که در وظایف استپر بیان کردیم یکی از وظایف این قطعه جبران افت دور موتور در هنگام کولر گرفتن است. گاهی در پراید دیده می‌شود شما زمانی که کولر می‌گیرید دور موتور به شدت افت کرده و دور موتور تا نزدیک خاموش شدن پایین می‌آید. اینجا دلیل را باید در موتور پله‌ای جست‌وجو کنید. نحوه کار آن باید کنترل شود تا بتواند دراین لحظه به درستی دور موتور را بالا ببرد. برای رفع این عیب یا استپر را باید تمیز کرد و یا به طور کلی آن را تعویض کرد.

اما یکی از شایع‌ترین عیوب مربوط به موتور پله‌ای نوسانات دور موتور در حالت آرام است. یعنی وقتی شما خودرو را در حالت سکون قرار می‌دهید و هیچ فشاری به پدال گاز وارد نمی‌کنید دور موتور نوسان داشته و ثابت نمی‌شود. دلیل این عیب نیز استپر است. گاهی استپر نشتی هوا داشته و اورینگ دور آن خراب است در نتیجه باید تعمیر و اورینک آن تعویض شود.

در بسیاری موارد استپر کثیف شده و با تمیز کردن استپر و شست‌وشوی آن، این مشکل حل می‌شود ولی در بعضی مواقع استپر خراب بوده و باید تعویض شود. اما گاهی خرابی سیستم جرقه باعث نوسانات دور موتور می‌شود، در بعضی مواقع پاشش نامساوی انژکتورها این مشکل را ایجاد کرده و نشتی هوا در سیستم ورودی هوا در نهایت می‌تواند این مشکل را ایجاد کند، اما بی‌تجربگی بعضی تعمیرکاران سبب می‌شود تا شما بی‌دلیل استپر خودرو را تعویض کرده و هزینه اضافی متحمل شوید.

در بعضی مواقع در دورهای بالا این مشکل پیش می‌آید، به نحوی که شما در دنده‌های ۳ یا ۴ ناگهان با افت شدید دور موتور مواجه شده و دور شمار موتور پایین می‌افتد. در اینجا مشخص است استپر کثیف بوده و باید تمیز شود. باز هم باید استپر را باز کرد تا عیب آن مشخص شود. در زمستان یا هوای سرد گاهی خودرو به سختی روشن می‌شود. هر چندگاهی در هوای معمولی نیز این اتفاق می‌افتد، ولی نمود آن در هوای سرد بیشتر است. اینجا استپر تا نهایت باز نشده و راه هوا را برای موتور باز نمی‌کند تا موتور به راحتی روشن شود.

در نهایت خاموش شدن خودرو در زمان ایست کامل است. به نحوی که تا خودرو کامل می‌ایستد و دور آرام بر موتور حاکم می‌شود خودرو خاموش می‌شود. باز هم باید استپر موتور را کنترل کرده و نحوه کار آن را چک کرد.

بسیاری از عیوبی که گفته شد با شست‌وشوی صحیح موتور پله‌ای برطرف می‌شوند. دقت داشته باشید تا هزینه گزافی بابت تعویض بی‌مورد این قطعه متحمل نشوید.

بستن استپر موتور بر محل قرارگیری خود

پیش از بستن استپر موتور بر محل قرارگیری خود از 3 قطره روغن یا 10قطره روغن موتور استفاده کنید تا این روغن محل تلاقی چرخدنده و حلزونی درون استپر را به منظور عملکرد صحیح این قطعه روانکاری کند. عدم استفاده از روغن عملکرد استپر موتور را مختل می کند.

استپر را به آرامی بر جای خود قرار دهید و بدنه آن را آرام به دریچه گاز نزدیک کنید تا کامل در محل صحیح خود قرار بگیرد. این قطعه بسیار ساده در جای خود بسته می شود. سپس فیش استپر موتور و بست مثبت باتری را متصل کنید و تنها سوئیچ را برای 10 ثانیه پیش از استارت زدن سوئیچ باز کنید و ببندید و این کار را دو تا سه بار تکرار کنید و پس از آن استارت بزنید.

اگر شفت استپر موتوررا دستکاری نکرده باشید ، این قطعه عملکردی صحیح و روان پس از چند ثانیه خواهد داشت. اگر پس از شست و شو استپر موتور، هنوز عملکرد آن مناسب نشد ، می تواند این قطعه و یا قطعات دیگر آسیب دیده باشد.