تسمه تایم چیست و علایم خرابی تسمه تایم

تسمه تایم چیست؟

تسمه تایم یا تسمه تایمینگ تسمه ای لاستیکی با دندانه های عمود بر تسمه است که استفاده از آن به جای زنجیر تایمینگ در موتور اتومبیل در اواخر دهه هشتاد گسترش و عمومیت پیدا کرد. استفاده از تسمه تایم در موتور اتومبیل مزایای قابل توجه و البته معایبی نیز دارد، از مزایای تسمه تایم میتوان به کم بودن سر و صدا و اصطکاک، عدم نیاز به روغن کاری، تعویض آسان و قیمت ارزانتر آن نسبت به زنجیر تایم اشاره کرد. ازمعایب تسمه تایم نیز عمر کاری کمتر و پاره شدن ناگهانی بدون سر و صدا و علایم قبلی قابل توجه هست.

دلیل نامگذاری تسمه تایم

تسمه تایم

در موتور های چهار زمانه که دارای سوپاپ هستند، سوپاپها باید طبق زمان بندی دقیق و معین نسبت به حرکت پیستونها باز و بسته شوند، این زمانبندی را تایمینگ موتور میگویند. از آنجایی که سوپاپها مستقیم یا غیر مستقیم از طریق میل سوپاپ (میل بادامک) باز و بسته می شوند، به تسمه ای که میل سوپاپ را میچرخاند تسمه تایمینگ یا تسمه تایم میگویند.

محور اصلی و محرک تسمه تایم دنده سر میل لنگ است که تسمه تایم را میچرخاند. دنده میل لنگ دارای دندانه هایی به شکل و اندازه تسمه تایم است. محور متحرک تسمه تایم دنده میل سوپاپ است که در موتور های دو میل سوپاپ معمولا دو دنده وجود دارد. در یک موتور چهار زمانه فارغ از تعداد سیلندرها تمامی مراحل چهار گانه (مکش، تراکم،قدرت،تخلیه) در دو دور میل لنگ یا 720 درجه انجام میشود. این مقدار معادل یک دور میل سوپاپ است به همین خاطر همیشه تعداد دندانه های دنده سر میل سوپاپ دو برابر دنده سر میل لنگ است.

در اغلب موتور های امروزی تسمه تایم علاوه بر میل سوپاپ واتر پمپ را نیز میچرخاند. چرخش واتر پمپ توسط تسمه تایم بخاطر ایمنی بیشتر موتور است، زیرا در این صورت واتر پمپ قطعا تا هنگامی که موتور روشن است میچرخد. در خودرو هایی که از تسمه دینام یا تسمه ای جداگانه برای واتر پمپ استفاده می شود، در صورت پاره شدن واتر پمپ از کار افتاده و دمای موتور بسرعت بالا میرود .

نکات ایمنی تسمه تایم

• زمان تعویض تسمه تایم، تنها با آگاهی از کارکرد موتور و کیلومتر قبلی تعویض تسمه تایم مشخص میشود و میانگین کارکرد توصیه شده توسط کمپانی های مختلف 50,000 کیلومتر است. از این رو بازدید تسمه تایم توسط تعمیرکار به هیچ وجه قابل اطمینال نیست، زیرا ظاهر تسمه تایم حتی هنگامی که زمان تعویض آن فرا رسیده سالم و بدون اشکال است. بنابر این توصیه می شود در صورت خریداری اتومبیل کارکرده، در اولین فرصت نسبت به تعویض تسمه تایم اقدام نمایید.
• تعویض تسمه تایم با توجه به کارکرد کیلومتر، امری قراردادی برای اطلاع رانندگان است. در حقیقت کارکرد تسمه تایم به ساعات و دور کارکرد موتور بستگی دارد. به این خاطر توصیه میشود اگر روزانه زمان زیادی را در ترافیک رانندگی میکنید زودتر از زمان تعیین شده اقدام به تعویض تسمه تایم نمایید. اگر زمان و مسیر رانندگی شما مشخص است میتوانید با محاسبه تقریبی : (هریک ساعت ترافیک = هشتاد کیلومتر ) زمان تعویض تسمه تایم اتومبیل خود را مشخص کنید.
• در صورتی که دمای موتور اتومبیل به هر دلیلی برای زمان طولانی (بیشتر از ده دقیقه) به حداکثر رسید و موتور اصطلاحا جوش آورد، توصیه میشود  در اولین فرصت تسمه تایم اتومبیل خود را تعویض کنید. لاستیک و الیاف تشکیل دهنده تسمه تایم بعد از تحمل حرارت بالا خاصیت اصلی خود را از دست داده و این امر باعث پارگی زودرس تسمه تایم می شود.
• اکثر موتور های امروزی دارای تسمه سفت کن اتوماتیک برای تسمه تایم هستند. استفاده از این نوع تسمه سفت کن ها مزایای متعددی دارد، خطاهای انسانی هنگام تنظیم میزان سفتی تسمه تایم را کاهش داده و هنگام گرم یا سرد بودن موتور کشش تسمه تایم را تنظیم میکنند. اشکال این نوع تسمه سفت کن این است که اگر بخواهید موتور را با هل دادن اتومبیل روشن کنید، امکان رد کردن تسمه تایم و بهم ریختن تایمینگ موتور و در نتیجه کج شدن سوپاپها وجود دارد. بنابر این توصیه میشود موتور اتومبیل را مخصوصا هنگام سرد بودن با هل دادن اتومبیل روشن نکنید.

در اغلب اتومبیل ها پاره شدن تسمه تایم موجب کج شدن سوپاپ ها و حتی صدمات جدی تر به موتور اتومبیل (شکستن پیستون ها ، خرابی سیت سوپاپ و سر سیلندر و آسیب به بوش سیلندر) می شود. لذا توصیه میشود همیشه از تسمه تایم اصلی استفاده کنید.

دلایل پاره شدن

هر قطعه در موتور دارای عمر مفیدی است که با توجه به فشار وارده،قدرت موتور و همچنین جنس بکار رفته متفاوت است . تسمه تایم هم از این قاعده مستثنی نیست و بعد از کارکرد مشخصی از موتور ضعیف شده و به صورت ناگهانی پاره خواهد شد. معمولا خودروسازان با توجه به شرایط اشاره شده میزان مدت عمر مفید تسمه تایم را پیش بینی کرده و به مالک توصیه می کنند که پس از این میزان اعلام شده اقدام به تعوبض تسمه تایم نمایند. اما باید توجه داشته باشید که در برخی مواقع (بسته به نحوه رانندگی ) این اتفاق زودتر از زمان اعلام شده توسط سازنده اتفاق می افتد.

پاره شدن تسمه تایم به چه قطعاتی آسیب می رساند

میزان آسیب دیدگی ناشی از پاره شدن تسمه تایم در خودرو های گوناگون بسته به نوع طراحی موتور متفاوت است. برای مثال موتور های قدیمی پراید بدلیل کوتاه بودن شاتون پیستون به سوپاپ ها نرسیده و در صورت پارگی تسمه تایم فقط خاموشی موتور را در پی خواهد داشت. اما بیشتر خودروها نظیر پژو 405 در صورت پاره شدن تسمه تایم ،پیستون با سوپاپ و سر سیلندر برخورد شدیدی کرده وباعث کج شدن میل سوپاپ و آسیب دیدگی جدی  سر سیلندر می گردد.این اتفاق در خودروهای دیگر نظیر ریو عواقب بدتری را در پی خواهد داشت و گاها باید قسمتی از موتور را تعویض کرد.

بهترین زمان تعویض تسمه تایم

پس تا اینجا متوجه شدیم که تسمه تایم باید پیش از روزهای پایانی عمر خود تعویض گردد اما از کجا باید بدانیم بهترین زمان تعویض تسمه تایم چه زمانی است. همانطور که اشاره شد در کتابچه راهنمای ارائه شده توسط سازنده به این نکته اشاره شده  که بعد از هر چند هزار کیلومتر ،تسمه تایم نیاز به تعویض دارد. پس از اگر خودروی صفری را خریداری کردید حتما این بخش را مطالعه نمایید و مطابق با دستور العمل یاد شده در زمان مقرر تسمه تایم را تعویض نمایید. اما به باید داشته باشید همانطور که اشاره شد در برخی از مواقع این اتفاق زودتر از زمان تعیین شده توسط سازنده اتفاق خواهد افتاد پس بهتر است حدود 5 تا 10 هزار کیلومتر زودتر به مکانیک جهت تعویض مراجعه نمایید.

اما اگر خودروی دست دومی را خریداری می نمایید قضیه کمی متفاوت است .چرا که شما بعنوان مالک جدید نمی تونید اطمینان حاصل کنید که تسمه تایم موتور در زمان مقرر تعویض شده است یا خیر. همچنین اطلاع از زمان آخرین تعویض تسمه تایم هم بسیار مشکل است در نتیجه به منظور حصول اطمنیان از این موضوع حتما به مکانیک مراجعه نمایید  چرا که در بیشتر خودروها  بررسی تسمه تایم با برداشتن قاب روی آن ،کار بسیار آسان و پیش پا افتاده است.

مطلب دیگری که باید به یاد داشته باشید این است که تسمه تایم معمولا پیش از پاره شدن در زمان روشن شدن موتور و یا شتاب گیری های سریع صدای شبیه به قیژ قیژ ایجاد می نماید که می توان از آن به عنوان صدای مرگ یاد گرد. در این صورت حتما به مکانیک مراجعه نمایید.

زمان تعویض تایم برای خودروهای پر مصرف حاضر در بازار

همانطور که تاکید گردید زمان تسمه تایم در خودروهای مختلف بسیار متفاوت است برای مثال برخی از خودرو های امروزی مانند هیوندایی که چهار سیلندر است شش سال یا 96 هزار کیلومتر و یا بعد از 2 سال یا 24 هزار کیلومتر انجام می پذیرد. فولکس واگن این کار را بعد از 64 هزار کیلومتر توصیه می کند اما در بعضی از مدل های فورد بعد از 160 هزار کیلومتر این کار صورت می گیرد. در ذیل به زمان مناسب تعویض تسمه تایم در خودروهای مختلف که از دفترچه راهنمای سازنده استخراج شده است اشاره شده است.

میتسوبیشی پاجرو 1992 – 2008 : 100000 کیلومتر

میتسوبیشی گالانت 1992 – 1993 : 85000 کیلومتر

میتسوبیشی لنسر 1990 – 1993 : 90000 کیلومتر

هیوندای آوانته : 100000 کیلومتر

هیوندای ورنا : 65000 کیلومتر

کیا ریو : 65000 کیلومتر

مزدا 323 : 70000 کیلومتر

تویوتا کرولا 2005 – 2012 : 90000 کیلومتر

فولکس واگن کدی : 85000 کیلومتر

فولکس واگن گل : 85000 کیلومتر

پژو 405 1.4 TU3 لیتری : 70000 کیلومتر

پژو 405 : 60000 کیلومتر

پراید : 100000 کیلومتر

رنو مگان 2000 : 60000 کیلومتر

رنو لوگان ( تندر ) : 40000 کیلومتر

سیتروئن زانتیا :65000 کیلومتر